کد مطلب:18866 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:7

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

منظور از «نيت» و ارزش آن در عبادت، چيست؟

نيّت جان عمل است. اينكه مي​گويند در هنگام عبادت نيّت كنيد، به اين معنا نيست كه مثلاً هنگام خواندن نماز انسان در ذهن خود ترسيم كند كه چهار ركعت نماز ظهر بجا مي​آورم «قربه إلي الله». بلكه به تعبير اهل معنا نيّت است به حمل اولي؛ و غفلت است به حمل شايع.

نيّت، انبعاث و پرش روح است. اگر انسان از طبيعت پر كشيد و بالا آمد، مي​گويند نيّت كرده وگرنه اخطار حصولي و مفهوم ذهني است و حداقل عبادت ماست كه واجب ادا شود و اعاده و قضا نخواهد. اما آن نيّتي كه باطن عمل به آن وابسته و از عمل بالاتر است، انبعاث روحي است كه روح پرواز مي‎كند؛ همان نيتي كه از عمل برتر است. از اين رو گفته​اند خداي سبحان را با نيّتهاي صادق مسئلت كنيد.

صحت عبادت مشروط به نيّت است كه بدون آن عمل باطل خواهد بود و چون نيّت داراي درجاتي است، خود صحت هم مراتب دارد.

از آن جا كه مواقف مهم روز قيامت عبارت است از آتش، بهشت و رضوان و از طرفي نفس انسان داراي سه حالت شهوت، غضب و عقل كمال طلب است، لذا عبادت هم سه قسم و عبادت​كنندگان به سه گروه تقسيم مي​شوند گروهي خداي سبحان را به جهت ترس از جهنم و آتش عبادت مي​كنند كه اين عبادت بردگان است. گروه ديگر، خدا را براي رسيدن به بهشت و نعمتهاي آن عبادت مي​كنند؛ اين عبادت بازرگانان و تجّار است. و گروه سوم خدا را فقط براي محبت و دوستي نسبت به آن ذات متعالي عبادت مي​كنند؛ اين بالاترين مرتبه عبادت است كه از آن به عبادت احرار تعبير شده است (نهج البلاغه، حكمت 237). همه اين عبادتها صحيح است؛ ولي مراتب ثواب و پاداش آن يكسان نيست.

پس نيت كه همان قصد قربت است، جان و روح عمل بوده و از خود عمل بالاتر و مهمتر است؛ چون حيات و زندگي عمل به نيت بستگي دارد. و پاداش اعمال، براساس نوع نيت و قصد انسان، مراتبي گوناگون دارد.

---

آية الله جوادي آملي

حكمت عبادات